الیاف کتان
الیاف کتان، فیبر رشته‌ای است که از گیاه کتان برداشت می شود. کتان قدیمی‌ترین فیبر شناخته شده در تاریخچه بشریت است که این استفاده طولانی مدت و گسترده از کتان، نشان‌دهنده اهمیت و جایگاه ویژه‌ی این فیبر طبیعی از دیرباز تا کنون در زندگی و فرهنگ بشری می باشد.
الیاف کتان از ساقه گیاهی به نام فلاکس استخراج می‌شوند که به صورت سالانه انجام کشت میشود. تخم این گیاه معمولاً در ماه‌های اردیبهشت و خرداد کاشته میشود و دوره رشد آن حدود سه ماه می باشد. این گیاه تا حداکثر ارتفاع ۱۲۰ سانتی‌متر رشد کند و قسمت بالایی ساقه که دارای شاخه‌های متعددی است گل می دهد. اگرچه گل کتان فقط چند ساعت زنده می‌ماند، اما تمام گل‌های یک مزرعه در یک روز شکوفا نمی‌شوند که به همین سبب مناظر زیبایی از رنگ آبی برای چندین هفته خلق میشود. کیفیت الیاف کتان بستگی به مرغوبیت زمین کشاورزی و شرایط جوی دارد. معمولاً گیاه کتان در شرایط آب و هوایی نسبتاً سرد و مرطوب و با وجود بارندگی مناسب بهتر رشد می‌کند.
برداشت الیاف کتان با کشیدن کل گیاه از زمین انجام می‌گیرد. سپس گیاهان روی نوارهای پارچه‌ای قرار داده می‌شوند تا دانه‌هایشان رنگ قهوه‌ای مایل به زرد به خود بگیرند. مرحله بعدی، که خیساندن است.سپس در مرحله شلاق زنی، فیبرها از پوست مرکزی جدا شده و بعد در مرحله شانه کردن، الیاف آماده برای ریسندگی می‌شوند. این فرآیند الیاف را به روبان‌های نرم و براق تبدیل ش بیه به مو تبدیل می‌کند. سپس ریسندگی انجام میشود که دو روش اصلی دارد: یکی برای نخ‌های ضخیمی که برای تزئین استفاده می‌شوند و دیگری برای نخ‌های زیبا که برای لباس و پارچه‌های خانگی به کار می‌روند.
بافندگی از مراحل مهم در تبدیل الیاف به پارچه محسوب میشود. در مرحله نهایی که شامل سفید کردن، رنگرزی، و چاپ است کار به اتمام می رسد و پارچه‌های با ارزش از نظر راحتی، زیبایی شناسی و کارایی ارائه و عرضه می شوند.
کتان به دلیل مزایایی هچون دوام بالا و راحتی بسیار در هوای گرم، به صورت گسترده‌ای مورد استفاده قرار می گیرد و برای پوشش تختخواب، دستمال‌ها و مدل‌های مختلف لباس از جمله لباس‌های مناسب آب و هوای گرمسیری، محبوبیت بسیاری دارد. کتان یک پارچه لوکس محسوب میشود و گران‌تر از پنبه است.
خصوصیات الیاف کتان
الیاف کتان شامل ویژگی‌های زیر می‌باشد:
۱. مقاومت: الیاف کتان از مقاومت بسیار بالا در برابر کشش و فشار برخوردار هستند که به همین علت به یکی از الیاف های مقاوم و پرکاربرد در تولید پارچه‌های با دوام تبدیل شده است.
۲. خنکی: از ویژگی‌های بارز الیاف کتان، خنکی طبیعی آن است که یک انتخاب عالی برای لباس‌ها و محصولات مناسب شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب به شمار میرود.
۳. جذب رطوبت: توانایی بالای الیاف کتان دارای در جذب رطوبت باعث میشود پوست در مخاطرات گرما و رطوبت خشک و خنک باقی بماند.
۴. بافت طبیعی: پارچه‌های ساخته شده از الیاف کتان بافت طبیعی و نرمی دارند.
۶. دوام و ماندگاری: به دلیل مقاومت بالا الیاف کتان در برابر خوردگی، کشش و رطوبت، پارچه‌ها و محصولات ساخته شده از آنها دارای دوام و ماندگاری بالا هستند.
۷. پذیرش رنگ: الیاف کتان به راحتی رنگ‌ها را جذب می‌کنند که باعث پوشش دهی رنگ‌های متنوع و جذاب به پارچه‌ها کتانی می شود.
به سبب همین ویژگی ها ، الیاف کتان یکی از محبوب‌ترین و کاربردی‌ترین الیاف طبیعی در صنعت نساجی محسوب میشود.
کاربرد های کتان
کتان، به دلیل خصوصیات منحصر به فرد و مزایای بسیاری ، در زمینه‌های مختلفی کاربرد دارد. برخی از مهم‌ترین کاربردهای کتان شامل موارد زیر می باشد:
پوشاک و البسه: کتان به خاطر بافت خنک و راحت اش، در تولید انواع لباس‌های تابستانی، پیراهن، شلوار، و دامن کاربرد دارد. الیاف کتان همچنین به دلیل استحکام بالا در تولید البسه مرغوب و لوکس نیز به کار میرود.
منسوجات خانگی: در تولید ملزومات خانگی نظیر ملافه‌ها، روتختی‌ها، حوله‌ها، پرده‌ها و دستمال‌های آشپزخانه نیز از کتان بهره گرفته میشود. این الیاف که جذب رطوبت بالا و توانایی خشک شدن سریعی دارد، برای استفاده در فضاهایی با رطوبت بالا گزینه ای ایده‌آل به شمار می روند.
صنایع دکوراسیون: در تولید مبلمان، پوشش صندلی‌ها و کاناپه‌ها، همچنین در ساخت پوشش‌های دیواری و تزئینات داخلی نیز کتان مورد استفاده قرار می گیرد.
هنر و صنایع دستی: الیاف کتان بافت طبیعی و زیبایی خاصی که دارند،که در تولید انواع صنایع دستی مانند فرش‌ها، قالیچه‌ها و سایر محصولات دکوراتیو استفاده می‌شوند.
صنعت بسته‌بندی: به خاطر استحکام و دوام بالایش در تولید انواع کیسه‌های بسته‌بندی محصولات، به ویژه در صنایع غذایی و کشاورزی، به کار می رود.
کاغذسازی: از الیاف کتان برای تولید انواع کاغذهای با کیفیت بالا، به کار برده می‌شوند.
محصولات بهداشتی: به دلیل خاصیت ضد باکتریایی طبیعی، الیاف کتان در تولید برخی محصولات بهداشتی نیز استفاده میشود.
با توجه به مزایای زیست‌محیطی و پایداری که کشت و تولید کتان دارد، این الیاف در سال‌های اخیر یک جایگزین پایدار و محبوب در برابر الیاف مصنوعی و پلی‌استر است.
